ANG MGA SINAUNANG KABIHASNAN

ANG MGA SINAUNANG KABIHANAN

Ang sinaunang mga kabihasnan o matatandang mga kabihasnan ay mga kauna-unahang pang mga kabihasnang o mga sibilisasyon noong unang panahon na naitatag ng mga tao. Kabilang sa mga ito ang sibilisasyon ng mga Sumeryo sa Mesopotamya, ng mga Akadyano, ng mga Asiryo, ng mga Babilonyo, ng sinaunang Ehipto, ng sinaunang Indiya, ng Lambak ng Indus, ng sinaunang Tsina, ng sinaunang Persiya, ng sinaunang Gresya o kabihasnang Heleniko, ng kabihasnang Helenistiko (kasama ang ng mga Penisyo, ng sinaunang mga Romano, ng mga Kelto, ng mga Dasyano, ng mga Ebreo, ng mga Trasyano, ng mga Minoe), ang mga kabihasnang pre-Kolumbyano (kasama ang sa mga Olmek, mga Maya, mga Sapoteka, mga Inka, mga Toltek, at mga Asteka).

Sa makabagong panahon, tinatawag na sinaunang mga sibilisasyon ng mga tao ang mga kabihasnang ito dahil iniisip nila ang mga daang taon bago dumating ang 500 AD. Ngunit kasama talaga sa sinaunang mga panahon ang karamihan sa kasaysayan ng tao. Tumanda o naging sinauna ang kabihasnan kahit na sa loob ng panahon ng itinuturing ngayon ng makabagong mga tao bilang sinaunang mga kapanahunan.

Kabihasnang Mesopotamia

- Matatagpuan ito sa rehiyon ng Fertile Crescent
- Ang salitang Mesopotamia ay nagmula sa mga salitang Greek na meso na ang ibig sabihin ay “pagitan” at potamos o “ilog”
- Nangangahulugang ang lupain sa dalawang ilog. Dalawang ilog ang dumadaloy rito: ang mga ilog Tigris at Euphrates na parehong nagmula sa kabundukan ng Armenia at tumatagos sa Golpo ng Persia.
- Ang ilog Tigris at Euphrates ay nagiiwan ng matabang lupa na ginagamit naman sa pagsasaka. At nagsisilbi din silang daanan ng mga kalakal na patungong Golpo mula sa dagat Mediterranean.
- Sa Mesopotamia nahubog ang apat na kabihasnan: Ang Sumer, Babylonia, Akkad at mga Assyria

SUMERIANS

- Ang Katimugang Mesopotamia ay tinawag na Sumer. Ang mga [amayanang malapit sa ilog ay bumuo ng 12 lungsod/estado na pinamumunuan ng isang lugal o hari.
- Matatagpuan sa bawat estado ang mga templong tinatawag na ziggurat.
- Ang ziggurat ay nagsisilbing sagradong tahanan at templo ng mga patron o diyos ng isang lungsod. Samakatuwid, ang mga pari lang ang maaring pumasok dito.
- Ang kanilang mga diyos ay may katangian o katauhan ng isang tao (anthropomorphic).
- Ang mga kaganapan sa Sumer ay naitala sa pamamagitan ng kanilang sistema ng pagsusulat. Ito’y tinatawag na cuneiform na ibig sabihin ay wedge-shaped.
- Clay table at stylus ang kanilang ginagamit sa pagsulat.
- Mayroon din silang sasakyan na tinatawag na chariot.
- Nalikha nila ang gulong at araro.
- Mga tanim nila: barley, chickpeas, lentils, millet, wheat, dates, lettuce, leeks, singkamas, mustasa, sibuyas at bawang.

AKKADIANS

- Ang mga lungsod sa katimugan ay nagsimula muling isulong ang kanilang pagiging Malaya.
- Pangunahin sa mga lungsod na ito ay ang Ur sa Ilalim ni Ur Nammu, ang lungsod na ito naging kabisera ng isang imperyo na kumalaban sa Akkadian.
- 2100 b.c.e – panandaliang nabawi ng Ur ang kapangyarihan nito pinamunuan amg sumer at akkad, at nagpatayo rin ng ziggurat si Ur Nammu sa Ur.
- Sa ilalim ng pamumuno ng apo ni ur nammu na si ibbi-su ang ur ay bumagsak sa pagdating ng mga Amorite at hurrian sa Mesopotamia.

BABYLONIANS

- Ang lungsod ng Babylon ay nagsimulang lumakas na humantong sa pagsakop ng Mesopotamia at paghahari ni Hammurabi mula 1792 hanggang 1750 b.c.e.
- Ang Babylon ang naging kabisera ng imperyong babylonia.

Hammurabi`s Code
-Ang katipunan ng mga batas ni Hammurabi, na mas kilala bilang code of Hammurabi o batas ni Hammurabi, ay isa sa pinakamahalagang ambag ng mga sinaunang tao sa kabihasnan.
-Noong 1595 b.c.e, sinalakay ng mga Hittite mula sa Anatolia ang Babylon. Matagumpay sila at nakuha nila ang estatwa ni marduk, ang patron ng Babylon.
-Pinaniniwalaang ang mga kassite na naghari sa Babylon at ang kaharian ng hurrian sa mittani sa hilaga ang namayani sa Mesopotamia.
-Ang mga kassite at hurrian ay mula sa mga tala ng new kingdom sa Egypt at Hittite sa kanluran. -Ang mga Hittite ay orihinal na nagmula sa hilagang-silangan bahagi ng black sea.

ASSYRIANS

- Ang Assyria ay matatagpuan sa bulubunduking rehiyon nasa hilaga ng babylonia.
- Ang rehiyong ito ay nagmula sa Tigris at umaabot hanggang sa mataas na kabundukan ng Armenia.
- Shamshi-Addad I (18138 B.C.E – 1781 B.C.E) – napasakamay niya ang Ashur ang unang kabisera ng Assyria.

Ng pumanaw si Shamshi-Addad I:
- Nagsimulang bumagsak ang imperyo
- Ang hilagang bahagi ng Ashur ay naging bukas sa pananalakay
- 1120 B.C.E – Tiglath-Piliser I kinilala siyang pinakamahusay na hari sa Assyria, ay nagawang supilin ng mga Hittite at maabot baybayin ng Mediterranean. Siya ang tinuturing na tagapagtatag ng imperyong Assyrian.
- Ashurnasirpal II: isa siya sa mahalagang pinuna ng Assyria na nagpadala ng mga mapasakamay ang mahahalagang rutang pangkalakalan at makatanggap ng tribo mula sa mahihinang estado.
- 745 B.C.E , napasakamay ni Tiglath-Piliser III ang kapangyarihan at isinailalim ang iba pang mga estado sa isang imperyo.
- Pinalawig pa ng mga haring Assyrian ang imperyo na umabot mula sa iran hanggang Egypt. Kabilang ditto ang haring sina sennacherib at essarhaddon.
-Sa pagkamatay ni Essarhaddon noong 668 B.C.E, siya ay hinalilihan ng kaniyang anak si Ashurbanipal na kinakitaan din ng maayos na pamamahala.

CHALDEANS

- Ang Chaldean ay matatagpuan sa katimugang bahagi ng Babylonia at kanang pampang sa Euphrates River.
- 612 B.C.E- Panibagong imperyo ang tinatag at pinamunuan ito ng isang hari mula sa Chaldean si Nabopolassar
- 625 B.C.E- Pinamunuan niya ang isang pag-aalsa laban sa imperyo ng Assyrian na siyang kumokontrol sa Babylon sa loob ng halos dalawang siglo.
- 627 B.C.E- dalawangpung taon matapos ang pagkamatay ni Ashurbanipal ang Assyria ay muling nasadlak sa tunggalian at pagkawasak.
- 614 B.C.E- isang hukbo sa ilalim ni Cyaxares ng Medes ang sumalakay sa lupain ng Assyria at winasak ang lungsod ng Ashur.
- 621 B.C.E – Nasakop ng magkatuwang pwersa ni Cyaxares at Nabopolassar, ang hari ng Babylon, ang lungsod ng niniveh.
-609 B.C.E – tuluyang pinuksa ang natitirang hukbo ng Assyrian sa ilalim ni Nebuchadnezzar II anak ni Nobopolassar.
- 610 B.C.E. – 605 B.C.E – nakipagtunggali si Nobopolassar sa Egypt.
-Sa ilalim ng pamumuno ni Nebuchadnezzar II, natamo ng babylonia ang rurok ng kadakilaan. Ang Babylon ay naging isa sa mga pinakamahalagang lungsod sa buong daigdig sa kanyang panahon.
- Hanging Garden of Babylon – ipinagawa ni Nebuchadnezzar II para sa kanyang asawa, kinikilala ng mga greek bilang isa sa Seven Wonders of the Ancient World.
PAGBAGSAK: Ang 60 taong pamamayani ng Babylonia ay muling nasadlak sa panganib sa panahon ni Nabonidus nang masaksihan ng Mesopotamia ang pag-usbong ng panibagong kapangyarihan mula sa silangan, ang mga Persian
- 539 B.C.E – ang hukbo ni Cyrus the Great ng Persia ay nilusob ang Babylon.
- Napasailalim sa kanyang kapangyarihan ang lungsod, kabilang na ang buong imperyo. Ang Mesopotamia ay tuluyang naging bahagi ng mas malawak na imperyo ng mga Persian na umabot sa Egypt hanggang India. Sa pagusbong ng sibilisasyong Greek at ang pagbagsak ng imperyo ng Persia sa mga kamay ng hari ng Macedonia na si Alexander The Great.

Sinaunang Ehipto

Ang Sinaunang Ehipto, Matandang Ehipto, o Lumang Ehipto ay isang matandang kabihasnan sa silangang Hilagang Aprika, na matatagpuan sa mababang bahagi ng Ilog Nilo na kung saan naroon ang makabagong bansa ng Ehipto. Nagsimula ang kabihasnan noong 3150 BC^[1] kasama ang pampolitika na pagsasama ng Mataas at Mababang Ehipto sa ilalim ng unang paraon, at umunlad sa mga sumunod na 3 milenyo.^[2] Naganap ang isang sunod-sunod na matatag na panahon, na tinatawag na mga kaharian, na nahahati sa mga kaugnay na hindi matatag na panahon na tinatawag na mga Panahong Nasa Pagitan (Intermediate Periods). Pagkaraan ng matapos ang huling kaharian, kilala bilang Bagong Kaharian, pumasok ang kabihasnan ng lumang Ehipto sa isang panahon ng mabagal, walang pagbabagong paghina, noong mga panahon na sinasakop ng sunod-sunod ang Ehipto ng banyagang kapangyarihan. Opisyal na natapos ang paghahari ng mga paraon noong 31 BC nang sakupin ng naunang Imperyong Romano ang Ehipto at ginawang isang lalawigan.^[3]

Nagtagumpay ang kabihasnan ng lumang Ehipto mula sa kakayanang umangkop sa mga kalagayan ng Lambak ng Ilog Nilo. Pinamahalaan ang patubig ng mayabong na lambak na nagbubunga ng labis na pananim, na nagpaalab sa pag-unlad ng lipunan at kultura. May mga yamang maitatabi, tinaguyod ng mga namamahala ang pagpapaunlad ng mga mineral sa lambak at mga nakapaligid na rehiyon ng ilang. Pinaunlad din ang isang malayang sistema ng pagsusulat (ang hyeroglipo), ang pabuo ng isang pinagsama-samang proyekto ng pagtatayo at pagsasaka, pagkalakal sa mga napapaligirang mga rehiyon, isang militar na tumalo sa mga banyagang kaaway at ipinahayag ang pangingibabaw ng Ehipto. Inuudyukan at binubuo ang mga gawaing ito ng isang burokrasiya ng mga elitistang eskriba, mga relihiyosong pinuno, at mga tagapamahala sa ilalim ng paraon na tinitiyak ang pakikipagdamayan at pagkakaisa ng taong-bayan ng Ehipto sa pamamagitan ng isang masalimuot na sistema ng paniniwalang pang-relihiyon.^[4]^[5]

Kabilang sa mga maraming mga nakamtan ng lumang Ehipto ang isang sistema ng matematika, pagtibagan, pagtilingin at pamamaraan sa pagtatayo na napagaan ang paggawa ng dakilang tagilo o piramide, mga templo, mga obelisk, porselana at teknolohiya ng salamin, isang praktikal at epektibong sistema ng medisina, mga bagong uri ng panitikan, mga pamamaraan sa sistema ng patubig at produksiyon ng pagsasaka, at unang kilalang kasunduan sa kapayapaan.^[6] Nag-iwan ang Ehipto ng isang nanatiling pamana: kinokopya ang sining at arkitektura at pinaparada ang kalumaan sa buong mundo, at nagbibigay-sigla ang mga panghabang-panahon na guho sa mga imahinasyon ng mga turista at manunulat sa nagdaang daang-taon. Nagdulot ang isang bagong respeto sa lumang panahon at mga paghuhukay sa unang makabagong panahon ng isang siyentipikong pagsisiyasat ng kabihasnan ng Ehipto at isang mas malaking pagkalugod sa pamanang pang-kultura nito para Ehipto at sa buong daigdig.

Ang mga piramide o tagilo ang pinakakilalang simbolo ng kabihasnan ng lumang Ehipto.

PANAHON NEOLITIKO

ASWAN DAM

Ay naitayo upang makapagbigay ng elektrisidad at masisisayos ang suplay ng tubig. Ang taunang pag-apaw nito ay nagsilbing daan upang makapagtanim ang mga magsasaka sa lambak. Ito ang nagsilbing susi sa pag-unlad ng Kabihasnang Egypt.

SINAUNANG KASAYSAYAN

LUMANG KAHARIAN (Panahon ng Pyraminds):

Zoser/Haring Djoser

-          Unang nagpatayo ng “piramide” and “Step Pyramind” na may 6 na patong patong na mastaba.

-          Sa tulong ng arkitekotong si Imhotep, nadesenyohan ang pirmaide

-          Ito ang isa sa pinakamatandang piramide sa kasaysayan ng Old Kingdom

GREAT PYRAMIND OF GIZA

-          Sa panahon ni Khufu/Cheops itinayo ang Great Pyramind of Giza

-          Kabilang ito sa 7 Wonders of the Ancient World.

-          Binubuo ito sa loob ng 20,000 taon kasama ng 50,000 tao

-          May sukat na 70m2, taas na 147 ft. at lawak na may kabuuan 5.3 hectares

GITNANG KAHARIAN (Pinamunuan ng 14 na Pharoah):

AMENEMHET II

-          Ang kinilala bilang pinakamahusay na pinuno ng gitnang kaharian.

-          Nakilala ang Thebes bilang kabisera ng Egypt

-          Nilimitahan niya ang kapangyarihan ng mga nobles, muli niyang inorganisa ang pamahalaan at pinanatili ang kasaganaan ng kaniyang nasasakupan.

-          THEBES ang kabisera ng Egypt

-          Sa kaniyang panahon nasakop ang Nubia (rehiyon sa katimugang Egypt)

-          Maging ang Syria ay napasailalim ng kaniyang kapangyarihan

-          Pag-unlad sa kalakalan

HYKSOS

-          Napabagsak ang kaharian

-          Mga Semitic mula sa Asya

-          Mga prinsipe mula sa dayuhang lupain

-          Sinakop ang Egypt sa loob ng 100 taon noong 17th century

-          Nagpakilala sa paggamit ng Chariot sa mga Egyptian.

-          Hyksos (Egyptian, “foreign rulers”)

BAGONG KAHARIAN (Empire Age) Ang pinakadakilang Panahon

AHMOSE

-          Nagbigay sa mga dayuhang Hyksos

-          Nagtatag ng bagong kaharian

-          Isang Theban Prince

-          Sa panahon niya ginawang unified nation ang Egypt

THUTMOSE II

-          Idinagdag niya sa Imperyong Palestine

-          Anak ni Thutmose I, half brother ni Reyna Hatshepsut

REYNA HATSHEPSUT

-          Anak ni Thutmose I

-          Pinakasalan ang kaniyang half brother na si Thutmose II at kaniyang kaagapay sa pamamahala hanggang siya’y namantay.

-          Angkaniyang successor na si Thutmose III na ank niya sa iba ay namuno noong 1458 sa pamamagitan ng paghirang sa kaniyag sarili.

-          Kauna-unahang babae na namuno sa daigdig

-          Nagpatayo ng templo

-          Nagpadala rin siya ng mga ekspedisyon.

THUTMOSE III

-          Ng dahil sa kaniya, nagging maipmpulwensya ang Egypt sa Palestine, Phoenicia, at Syria.

-          Siya ang nagpatayo ng Heliopolis, Memphis, Abydos at ang templo sa Al Kamak.

AKHENATON

-          Nagpatupad ng Monotheism (pananalig sa iisang Diyos)

-          Pagsasamba kay Aton

TUNTANKHAMEN

-          “Boy King” ng Egypt

-          Naging Pharoah sa gulang na 9

-          Nagpatupad ng Polytheism (pananalig sa diyos na hihigit sa isa)

HOWARD CARTER

-          Isang British Egyptologist na nakatuklas sa labi ni Tuntankhamen

RAMSES II

-          Kinalaban at tinaboy ang Hittites

-          Si Ramses ay itinuturing bilang isang “Living God”

-          Siya ang 3rd ruler ng 19th dynasty, anak ni Seti

RAMSES

-          Sinasabing sa kaniyang pagkakaupo ay nagkaroon ng mahigit 100 anak sa iba’t ibang babae

-          Ang kaniyang 13th son na nagsilbi bilang kaniyang successor na si Merenptah ay naupo sa trono sa edad na 60

-          Namatay si Ramses sa edad na 90, ang kaniyang mga labi ay inilagak sa Valley of the Kings

PAGBAGSAK NG EGYPT:

Mga sanhi:

-          Pagpapabaya sa Ekonomiya

-          Pag-aalsa ng mga kaharian

-          Pagsakot ng Egypt sa mga sumusunod: Assyrian, Persiano

KABIHANAN SA INDIA

Mga Layunin

1. Malaman kung paano umunlad ang unang kabihasnang Indus sa Asya;

2.Bakit Bumagsak ang mga matatandang lugar sa India?

**3. Malaman kung bakit mahalaga ang Indus River sa sinaunang kabihasnang umusbong sa India;**

**4. Malaman ang sistemang caste sa India.**

Timog Asya Map

**Ang Timog Asya ay isang malawak na tangway na hugis tatsulok. Sa sinaunang panahon, ang Timog Asya ay tumutukoy sa subkontinente ng India.**

Sa ngayon, binubuo ito ng maraming bansa, kabilang ang

· India

· Bangladesh

· Afghanistan

· Bhutan

· Sri Lanka

· Nepal at

· Maldives

· Pakistan

Ang rehiyong ito ay kakaiba sa aspetong heograpikal at kultural kung ihahambing sa ibang panig ng Asya. Dahil dito, madalas ding tawagin ang lugar na ito bilang subkontinente ng India. Kahit pa ang rehiyong ito ay nahihiwalay sa Silangang Asya dahil sa Himalayas.

Sinasabing mahirap lubusang mabatid ang matandang kasaysayan ng India lalo pa’t ang malaking bahagi nito ay hindi itinala ng mga sinaunang Indian. Maaaring makahukay ang mga arkeologo ng mga kasangkapang ginamit ng mga sinaunang Indian subalit hanggang sa kasalukuyan ay hindi pa rin nauunawaan ng mga iskolar ang mga naiwang sistema ng pagsulat ng matandang kabihasnan ng India.

Heograpiya ng India

Mga labi ng Mohenjo-Daro

Mga labi ng Harappa

Ang mga lungsod sa lambak ng Indus ang pinakabagong tuklas na mga sinaunang sentrong kabihasnan sa kasalukuyang panahon. Ang mga labi ng dalawang lungsod sa Indus River ay natagpuan ng mga arkeologo noong dekada 1920, ang lungsod na Mohenjo-Daro at Harappa. Ang mga lugar na ito, gayundin ang lipunang nabuo rito, ay kasabay halos ng pag-usbong ng Sumer noong 3000 B.C.E.

Ang lupain sa Indus ay mas malawak kung ihahambing sa sinaunang Egypt at Mesopotamia sapagkat sakop nito ang malaking bahagi ng hilagang-kanluran ng dating India at ang lupain kung saan matatagpuan ang Pakistan sa kasalukuyan. Sa kasalukuyan, tinatayang mahigit sa 1000 lungsod at pamayanan ang natatagpuan dito, particular sa rehiyon ngIndus River sa Pakistan.

Indus River – sa baybayin na ito umusbong ang kabihasnan sa
India.

Ang tubig ng ilog dito ay nagmumula sa malayelong kabundukan ng Himalayas sa katimugang Tibet. Ito ay may habang 1000 milya na bumabagtas sa Kashmir patungong kapatagan ng Pakistan.

Katulad sa Mesopotamia, ang pagkakaroon ng matabang lupa ay nagging mahalaga sa pagsisimula ng mga lipunan at estado sa sinaunang India. Sa pagitan ng Hunyo at Setyembre bawat taon, ang pag-apaw ng ilog ay nagdudulot ng pataba sa lupa at nagbibigay-daan upang malinang ang lupain.

Daang-daang pamayanan ang matatagpuan sa lambak-kapatagan ng Indus sa pagsapit ng 3000 B.C.E. ang karamihan sa mga ito ay maliliit na pamayanang may tanggulan at may maayos na mga kalsada. Sa sumunod na limang siglo, nagkaroon din ng mga kanal pang-irigasyon at mgaistrukturang pumipigil sa mga pagbaha.

Pari – ang mga pangunahing namumuno sa lipunan at
nagsisilbing tagapamagitan sa tao at kanilang mga diyos.

Kapuna-punang wala ni isa mang pinuno mula sa sinaunang kabihasnang Indus ang kilala sa kasalukuyan. Ito ay dahil sa wala itong iniwang mga tala at larawan at tila hindi nangailangang ipagmalaki ang kanilang mga ginawa. Isa pang katakataka ay ang kawalan ng mga naiwang monument o istruktura mula sa sinaunang India na maaaring maihalintulad sa zigurrat ng Mesopotamia at pyramid ng Egypt.

Sa kasalukuyan, ang India ay isa lamang sa mga bansa sa Timog Asya. Subalit kung susuriin, ang buong tangway ay tahanan at pinag-usbungan ng sinaunang kabihasnang namumukod-tangi sa iba.

Ang Kabihasnang Harappa (2700 B.C.E – 1500 B.C.E.)

**Ang kabihasnan ng Harappa ay hango sa matandang lungsodng Harappa na natuklasan sa Lambak Indus at tinatayangumusbong noong 2700 B.C.E.**

Harappa – ay matatagpuan sa kasalukuyang Punjab na bahagi
ng Pakistan.

Sa kabilang dako, ang

Mohenjo-Daro – ay nasa katimugang bahagi ng daluyan ng
Indus River.

Ang bawat lungsod na ito ay may sukat na halos isang milyakwadrado at tinatayang may halos 40,000 katao. Maayos angmga lungsod na ito sapagkat planado at malalapad ang mgakalsada. Ang mga gusali ay hugis-parisukat at mga kabahayan ay may malawak na espasyo. Ang ilang mga kabahayan dito ay may ikalawang palapag.

Ang pagkakaroon ng mga palikuran ng mga kabahayan ayitinuturing na kauna-unahang paggamit ng sistemangalkantarilya o sewer system sa kasaysayan.

Ang unang Harappan ay nanirahan sa maliliit na pamayanan. Ang kanilang lugar ay matatagpuan sa mababang bahagi nglupain, may mainit na klima, at wala halos mapagkukunan ngsuplay ng bakal. Sa loob ng ilang libong taon, ang mgamagsasakang Harappan ay nakakakuha ng mga bakal, mamahaaling bato at tabla sa pamamagitan ng pakikipagpalitanng kanilang mga produkto tulad ng bulak, mga butyl at tela.

Ang irigasyon ng lupa ay mahalaga sa pagsasaka ng mgaHarappan. Sila ay nag-aalaga ng mga hayop tulad ng elepante, tupa at kambing. Maaaring sila rin ang mga kauna-unahang taong nagtanim ng bulak at nakalikha ng damit mula rito.

Ang lipunang Harappan ay kinakitaan ng malinaw napagpapangkat-pangkat ng mga tao. Ang ganitong dibisyon salipunan ay mananatili sa India hanggang sa kontemporaryongpanahon.

Ang mga Harappan ay natatag ng mga daungan sa Arabian Sea at ang mga mangangalakal ay naglakbay sa mga baybayinpatungong Persian Gulf upang dalhin ang kanilang mgaprodukto tulad ng telang yari sa bulak, mga butil, turquoise at ivory. Ang ilang mga selyong Harappan ay natagpuan saSumer. Ang mga selyong (seal) ito ay may pictogram para kilalanin ang mga paninda.

Narating ng mga Harappan ang tugatog ng kanilangkabihasnan noong 2000 B.C.E., kasabay halos ng pagsisimulang New Kingdom sa Egypt. Subalit matapos ang isangmilenyong pamamayani sa Indus, ang kabihasnan at kulturangumusbong dito ay nagsimulang humina at bumagsak. AngMohenjo-Daro ay nilisan ng mga tao dahil sa panganib nadulot ng mga sumalakay na tribu. Ang Harappan, na 350 milyaang layo mula sa Mohenjo-Daro pahilaga, ay nasira dahil sakagyat na pagsalakay ng mga Aryan noong 1500 B.C.E.

Ang mga Aryan ay pinaniniwalaan nagmula sa mga steppe ngAsya sa kanluran ng Hindu Kush at nakarating sa Timog Asyasa pamamagitan ng mga makikipot na daanan sa kabundukan. Sila ay mas matatangkad at mas mapuputi kung ihahambing samga naunang tao sa lambak ng Indus. Hindi nagawang masupilng mga taga-Harappa ang tapang ng mga Aryan kung kaya’t angkaramihan sa kanila ay nagtungo sa katimugang bahagi ngIndia. Samantala, ang mga naiwan ay naging alipin. Sa kabilanito, ang ilan sa mga salik ng kanilang kabihasnan ay nanatili at naging bahagi ng pamumuhay ng mga Aryan.

sistemang caste

Caste – ang terminong ito ay hango sa salitang casta na

nangangahulugang “angkan”.

Antas ng tao sa lipunan

**1. Brahmin (brak’-min) – mga kaparian**

**2. Kshatriya (ksha-tri-yaz) – mga mandirigma**

**3. Vaisya (vi-shyas) – ang mga pangkaraniwang mamamayan na**

maaaring mga mangangalakal, artisano,

magsasaka at iba pa;

**4. Sudra (shoo’-draz) – pinakamababang uri sa lipunan na**

maaaring ang mga nasakop na mga
  Indian at maging ang mga inanak o
  inapo ng Aryan na nakapag-asawa ng
  hindi Aryan.

Maliban pa rito, meron din isang antas na tinatawag na

outcaste o mga untouchable – isang malaking pangkat ng mga
tao na tinuturing nilang hindi
kabilang sa lipunan.

- Sila ang pinakamababa sa mga

antas ng tao.

- Ilan sa mga Gawain ng mga taong kasapi rito ay angpaglilinis ng kalsada, pagsusunog ng mga patay at pagbitay sa mga kriminal.

- Ang mga trabahong ito ay itinuturing nilang pinakamababa sa lipunan.

KABIHASNAN NG CHINA

Mga Dinastiya sa China

1. Zhou o Chou (112 B.C.E. – 221 B.C.E.).

Dinastiyang Zhou

Crossbow

Confucius

· Naipasa sa dinastiyang Zhou ang “Basbas ng Langit” at ang titulo na “Anak ng Langit”.

· Naimbento ang bakal na araro.

· Ipinagawa ang mga irigasyon at dike laban sa pagbaha ng Huang Ho.

· Nagpagawa ng mga kalsada at sumulong ang kalakalan.

· Naimbento ang sandatang crossbow at bumuo ng hukbong nakakabayo at gumamit ng chariot.

· Dahil malawak ang teritoryo ang Zhou, humina ang control nito sa mga nasasakupang estadong lungsod.

· Nauwi ito sa panahon ng digmaan ng mga estado owarring states.

· Lumitaw ang pilosopiyang Confucianism at Taoism.

· Si Confucius ang naghain ng solusyon sa kaguluhan ng lipunan.

2. Qin o Ch’in ( 221-206 B.C.E).

Dinastiyang Qin

Zheng

Great Wall Of China

· Nagapi ng Qin ang mga kalabang estado sa ilalim ng pamumuno ni Zheng.

· Napabagsak ni Zheng ang Zhou noong 221 B.CE.

· Idiniklara ni Zhen gang sarili bilang si Shi Huangdi o Shi Huang Ti, na nangangahulugang “Unang Emperador”.

· Naganap ang kosolidasyon sa China sa panahon ng Qin.

· Pinili ni Shih Huangdi bilang tagapayo ang mga iskolar ng pilosopiyang Legalism.

· Kailangang malulupit ang batas at mabibigat ang parusa upang maabot ang kaayusan, ayon sa Legalism.

· Si Li Xi, isa sa mga legalista, ang nagaing punong ministro ni Shih Huangdi.

· Ayon kay Li Xi, makasasama sa China ang maraming libro at ideya na tumutuligsa sa Qin.

· Sinunog ang lahat ng libro sa China at maraming skolar ang hinuli at piñata, iniwan lang ang mga aklat tungkol sa agrikultura, medisina, at mahika.

· Inutos ni Shih Huangdi na ipatayo ang Great Wall Of China bilang proteksyon sa pagatake ang mga kalaban.

· Sa pagkamatay ni Shih Huangdi bumagsak din ang dinastiyang Qin.

3. Han (206 B.C.E – 220 C.E.).

Dinastiyang Han

Liu Bang

Wudi

Silk Road

· Kinikilala ang Han bilang isa sa mga dakilang dinastiya sa China.

· Itinatag ito ni Liu Bang noong 206 B.C.E.

· Pinalitan niya ang mararahas na patakaran ng Qin.

· Ang Confucianism ang naging opisyal na pilosopiya.

· Natamo ng Han ang tagumpay sa panahon ni Wudi o Wu ti.

· Pinalawak ni Wudi ang teritoryo ng Han sa pamamagitan ng pagsakop ng iba pang teritoryo.

· Sa panahon ng Han napatanyag ang Silk Road, isang ruta ng kalakalan.

· Sa tala ang dinastiang Han, nakarating sa Rome ang isang pangkat ng mga Tsinong juggler.

· Nakarating sa rome ang seda ang China na tinatawag naseres.

· Sa dinastiyang ito naimbento ang papel, porselana, atwater-powdered mill.

· Nabuhay sa panahong ito si Simaqien, ang dakilang historyador ng China.

4. Sui (589 – 618 C.E).

Dinastiyang Sui

Grand Canal sa China

· Mabilis na pumalit ang Sui pagkatapos bumagsak ang Han.

· Napasok din sa China ang mga nomadikong mandirigma.

· Watak-watak ang China nang may 400 na taon.

· Umabot ang Buddhism sa China.

· Bumalik ang konsolidasyon.

· Itinatag ito ni Yang Jian.

· Itinayo ang Grand Canal.

5. Tang (618-907 C.E.).

Dinastiyang Tang

Li Yuan

Woodblock Printing

· Labis na nagdusa ang mga magsasaka dahil ginamit silang manggagawa sa proyekto ng Sui.

· Nag-alsa sila na pinamunuan ni Li Yuan na itinatag ang dinastiyang Tang.

· Tinawag si Li Yuan na Emperador Tai Cong.

· Pangalawa ang Tang sa mga dakilang dinastiya ng China.

· Naimbento sa panahong ito ang woodblock printing. At napabilis angpaggawa ang mga kopya nganumang sulatin.

1. 6.Song o Sung (960-1278 C.E.).

1.

Dinastiyang Song

Gun Powder

Foot Binding

Heneral Zhao Kuangyin

· Watak-watak muli ang China ng bumagsak ang Tang.

· Ikatlo sa mga dakilang dinastiya ang Song.

· Itinatag ito ni Heneral Zhao Kuangyin.

· Nag patuloy ang pagsalakay ang pagsalakay ng pangkat-etniko sa Hilangang Asya.

· Kahit nasakop sila ng mga nomadiko patuloy pa rin ang pamumulaklak ng sining at panitikan.

· Naimbento ang gun powder.

· Nagsimula ang tradisyon ng footbinding sa nga babae.

· Lumitaw ang Neo-Confucianism na binuo ni Zhuxi.

7. Yuan (1278-1368 C.E.).

Dinastiyang Yuan

Kublai Khan

Marco Polo

· Daidu ang naging kapital ang Yuan – unang banyagang dinastiya ng China.

· Si Kublai Khan ang nagtatag ng dinastiyang Yuan.

· Ipinairal ng Mongol ang Confucianism bilang pilosopiya.

· Nasa mataas na posisyon ang imperyo ng mga Mongol.

· Nagkaroon ng maraming manglalakbay sa Yuan at isa na doon si Marco Polo.

8. Ming (1368-1644 C.E.).

Ming

· Pinalitan ng mahihinang emperador si Kublai Khan.

· Noong 1368 napabagsak ng hukbo ni Zhu Yuanzhang ang Mongol sa Daidu at itinatag ang Ming.

· Ang Ming ang ikaapat sa mga dakilang dinastiya sa China.

· Nanumbalik ang mga Tsino sa pamamahala sa kanilang bansa.

ca. 2100-1600 BCE Xia (Hsia) Dynasty

ca. 1600-1050 BCE Shang Dynasty Capitals: near present-day Zhengzhou and Anyang

ca. 1046-256 BCE Zhou (Chou) Dynasty Capitals: Hao (near present-day Xi'an) and Luoyang

Western Zhou (ca. 1046-771 BCE)

Eastern Zhou (ca. 771-256 BCE) Spring and Autumn Period
(770-ca. 475 BCE)

Confucius (ca. 551-479 BCE)

Warring States Period
(ca. 475-221 BCE)

221-206 BCE Qin (Ch'in) Dynasty Capital: Chang'an, present-day Xi'an

Qin Shihuangdi dies, 210 BCE

206 BCE-220 CE Han Dynasty

Western/Former Han (206 BCE-9 CE) Capital: Chang'an

Confucianism officially established as basis for Chinese state by Han Wudi (r. 141-86 BCE)

Eastern/Later Han (25-220 CE) Capital: Luoyang

220-589 CE Six Dynasties Period Period of disunity and instability following the fall of the Han; Buddhism introduced to China

Three Kingdoms (220-265 CE) Cao Wei, Shu Han, Dong Wu

Jin Dynasty (265-420 CE)

Period of the Northern and Southern Dynasties (386-589 CE)

581-618 CE Sui Dynasty Capital: Chang'an

618-906 CE Tang (T'ang) Dynasty Capitals: Chang'an and Luoyang

907-960 CE Five Dynasties Period

960-1279 Song (Sung) Dynasty

Northern Song (960-1127) Capital: Bianjing (present-day Kaifeng)

Southern Song (1127-1279) Capital: Lin'an (present-day Hangzhou)

1279-1368 Yuan Dynasty The reign of the Mongol empire; Capital: Dadu (present-day Beijing)

1368-1644 Ming Dynasty Re-establishment of rule by Han ruling house; Capitals: Nanjing and Beijing

1644-1912 Qing (Ch'ing) Dynasty Reign of the Manchus; Capital: Beijing

1912-1949 Republic Period Capitals: Beijing, Wuhan, and Nanjing

1949-present People's Republic of China Capital: Beijing

Annotated Chronological Outline of Chinese History

10,000-2,000 BCE Neolithic Cultures

ca. 2100-1600 BCE Xia (Hsia) Dynasty

ca. 1600-1050 BCE
Shang Dynasty

One of the Three Dynasties, or San Dai (Xia, Shang, and Zhou), thought to mark the beginning of Chinese civilization: characterized by its writing system, practice of divination, walled cities, bronze technology, and use of horse-drawn chariots.

ca. 1046-256 BCE
Zhou (Chou) Dynasty: Western Zhou (ca. 1046-771 BCE), Eastern Zhou (771-256 BCE)

A hierarchical political and social system with the Zhou royal house at its apex: power was bestowed upon aristocratic families as lords of their domains or principalities. Although often compared to European "feudalism," what actually gave the system cohesion was a hierarchical order of ancestral cults. The system eventually broke down into a competition for power between rival semi-autonomous states in what became known as the Spring and Autumn period (ca. 770-475 BCE) and the Warring States (ca. 475-221 BCE) period. It was during these tumultuous times that Confucius (551-479 BCE) lived.

221-206 BCE
Qin (Ch'in) Dynasty

Created a unitary state by imposing a centralized administration and by standardizing the writing script, weights and measures. Known for its harsh methods of rule, including the suppression of dissenting thought.

206 BCE-220 CE
Han Dynasty: Western/Former Han (206 BCE-9 CE) and Eastern/Later Han (25-220 CE)

Modified and consolidated the foundation of the imperial order. Confucianism was established as orthodoxy and open civil service examinations were introduced. Han power reached Korea and Vietnam. Records of the Historian, which became the model for subsequent official histories, was completed.

220-589 CE
"Period of Disunity" or Six Dynasties Period

The empire was fragmented. The North was dominated by invaders from the borderland and the steppes. The South was ruled by successive "Chinese" dynasties. Buddhism spread.

581-618 CE
Sui Dynasty

China reunified.

618-906
Tang (T'ang) Dynasty

A time of cosmopolitanism and cultural flowering occurred. This period was the height of Buddhist influence in China until its repression around 845. Active territorial expansion until defeated by the Arabs at Talas in 751.

960-1279
Song (Sung) Dynasty: Northern Song (960-1127) and Southern Song (1127-1279)

An era of significant economic and social changes: the monetization of the economy; growth in commerce and maritime trade; urban expansion and technological innovations. The examination system for bureaucratic recruitment of neo-Confucianism was to provide the intellectual underpinning for the political and social order of the late imperial period.

1279-1368
Yuan Dynasty

Founded by the Mongols as part of their conquest of much of the world. Beijing was made the capital. Dramas, such as the famous Story of the Western Wing, flourished.

1368-1644
Ming Dynasty

The first Ming emperor, Hongwu, laid the basis of an authoritarian political culture. Despite early expansion, it was an inward-looking state with an emphasis on its agrarian base. Gradual burgeoning of the commercial sector; important changes in the economy and social relations in the latter part of the dynasty; also a vibrant literary scene as represented by publication of the novel Journey to the West.

1644-1912
Qing (Ch'ing) Dynasty

A Manchu dynasty. Continued the economic developments of the late Ming, leading to prosperity but also complacency and a dramatic increase in population. The acclaimed novel Dream of the Red Chamber was written in this period. Strains on the polity were intensified by a rapid incorporation of substantial new territories. Its authoritarian structure was subsequently unable to meet the military and cultural challenge of an expansive West.

1912-1949
Republic Period

Weak central government following the collapse of the dynastic system in 1911-12; Western influence was shown by the promotion of "science" and "democracy" during the New Culture Movement. The attempt of the Nationalist government (est. 1928) to bring the entire country under its control was thwarted by both domestic revolts and the Japanese occupation (1937-45). The Nationalists fled to Taiwan after defeat by the Communists.

1949-present
People's Republic of China

Communist government. The drive for remaking society ended in disasters such as the Great Leap Forward and the Cultural Revolution. Economic reform and political retrenchment since around 1978.

Mga Sinaunang Kabihasnan sa Asya

Nag bago ang pamumuhay ng tao sa Panahong Neolitiko. Nagsimula ang malawakang pagtatanim o agrikultura at ang pag-aalaga ng hayop. Depende sa kanilang kapaligiran.

Nang lumaon, may apat na batayang kapaligiran sa Asya na hinanap ng tao. Ito ang kapaligirang lambak-ilog, disyerto, at steppe o damuhan. Natuto ang mga tao sa kapuluan na magtanim ng halamang ugat at palay. Naging bihasa rin sila sa paglalayag at pangingisda. Samantala, ang mga pamayanansa lambak-ilog ay natutong magtanim ng trigo, barley at palay. May nag-aalaga rin ng hayop sa lambak-ilog tulad ng tupa, kambing, at baka. Sa kabilang banda, pag-aalaga ng hayop tulad ng kabayo, tupa, camel, at ox ang naging kabayuhan sa disyerto at steppe. May kaunting pagtatanim din tulad ng dates sa mga oasis sa disyerto.

Tatalakayin sa blog na ito ang nabuong agrikultural na pamumuhay sa mga lambak-ilog, sa Asya - ang Tigris-Euphrates sa Kanlurang Asya, Indus sa Timog Asya, at ang Huang Ho sa Silangang Asya. Ilalarawan sa blog na ito ang mga kabihasnang Sumer, Indus at Shang. Ipapakita rin ang pamahalaan at lipunan na nabuo sa tatlong kabihasnan at kikilalanin ang mga natamo ng mga ito.

Sibilisasyon

Kabihasnan

* Mga Batayang Salik sa Pagbubuo ng Kabihasnan:

1. Pagkakaroon ng organisado at sentralisadong pamahalaan
2. Masalimuot na rehiyon
3. Espesyalisasyon sa gawaing pang-ekonomiya at uring panlipunan
4. Mataas na antas ng kaalaman sa teknolohiya
5. Sining at agrikultura
6. Sistema ng pagsusulat

* Noong unang panahon, ang mga namumuno sa mga lungsod ay matataas na Pari.

Politeismo:

- paniniwala sa maraming diyos

* Mayroon dalawang uri ng pinuno noon:

1.Pinunong pulitikal-militar (hari)

2.Pinunong Panrelihiyon (pari)

Kabihasnang Sumer
(3500-3000 B.C.E.)

Fertile Crescent

- isang arko ng matabang lupa sa Kanlurang Asya mula sa Persian Gulf hanggang sa dalampasigan ng Mediterranean Sea.

- Ang mga lambak-ilog ng Tigris at Euphrates ay kilala sa pangalang Mesopotamia na nangangahulugang " lupain sa pagitan ng dalawang ilog".

-Ang Mesopotamia ay naging tagpuan ng iba't ibang grupo ng tao na naghahanap ng matabang lupa.

* Mga Pamayanang Neolitiko bago ang Sumer*

-ilang pamayanang neolitiko na lumitaw sa rehiyon sa labas ng mesopotamia ay ang Jericho sa Israel, Catal Huyuk at Hacilar nasa Anatolia at ilang pamayanan sa kabundukan ng Zagros nasa hangganan ng Mesopotamia-Persia.

* Sistemang Pampulitikal at Pang-ekonomiya*

Sumer - itinuturing na pinakamatanda at pinakaunang kabihasnan sa buong daigdig.

Mga Pinakamahalagang Lungsod ng Sumer

Ziggurat

- pinakamalaking gusali sa Sumer

- Matatagpuan sa tuktok ang dambana para sa diyos o diyosa ng lungsod

*Mga Papel na Ginagampanan ng Paring-Hari

- tagapamahalang ispiritwal at isang pulitikal na lider

- ang mga pinunong militar ang papalit sa Paring-hari bilang pinuno ng templong-estado

Sistemang Panrelihiyon

- ang mga Ziggurat o templo ay tahanan ng mga diyos ng mga Sumerian

- natuto ang mga Artisano na ihubog ang luwad na galing sa ilog upang maging iadrilyo

- ayon sa mga matandang paniniwalang Sumerian, ang mga kabundukan ay siyang sentro ng kapangyarihang supernatural sa mundo

- ang bawat baitang ng Ziggurat ay pinag-uugnay ng mga hagdan

- Pagsapit sa tuktok, matatagpuan ang isang dambana na alay sa diyos na kanilang sinasamba

Mga Diyos ng Sumerian

Sistemang Panlipunan

- Nasa tuktok ng lipunan ang mga pinunong pulitikal at ispiritwal

- kasama sa naghaharing uri ang matataas na opisyal at kanilang pamilya. kasunod ang mga mangangalakal,artisano,scribe,at mababang opisyal.

Kontribusyon ng Sumer sa Kabihasnang Pandaigdig

**-isa sa mga pinakamahalagang ambag ang sistema ng pagsula ay Cuneiform. dahil nito, naitala na nila ang batas,epiko,dasal,at kontrata ng negosyo.**

-ang mga scribe o tagasulat ay umuukit sa isang basang Clay tablet. Nagtataglay ng kumpletong petsa at lungsod kung saan ito nagmula.

-ang pinakaunang epiko sa daigdig ay Sumerian-ang epiko ni Gilgamesh.

Sa larangan ng kanilang kaalaman ay pgpapalayok na gamit ang gulong(wheel-spun pottery),metahurhiya ng bronse at tin at paggamit ng perang pilak. Sa larangan ng matematika, naimbento nila ang Decimal System. Ang hugis na bilog ay hinati nila sa 360 degrees. natuklasan nila sa paggamit ng isang kalendaryong Lunar.

-ang pinakaunang nakasulat na batas ay nanggaling sa templong-lungsod ng Ur.

Kabihasnang Indus

-ang lambak-ilog ng Indus at Ganges aymakikita sa timog asya.

Ang Pamayanang Neolitiko Bago ang Indus

-isa sa pamayanang ito ay ang Mergarh. Na nasa bandang kanlurang ng ilog indus.

Sistemang Pampulitika at Pang-ekonomiya

-sa limang lungsod na nahukay, dalawa ang pinakaimportante: ang Harappa at Mohenjo-Daro

-Pagsasaka ang pangunahing gawain sa Harappa at Mohenjo-Daro.

-ang bulak ay hinahabi upang maging tela.

-Angappa at Mohenjo-Daro ay mga planado at oraganisadong lungsod. May dalawang bahagi ito- citadel o mataas na moog at mababang bayan.

-ang mga bahay ay gawa sa mga ladriyo na pinatuyo sa pugon.

-maraming artifact na laruan ang nahukay sa mga lungsod ng Harappa at Mohenjo-Daro.

*Sistemang Panrelihiyon

Isa sa mga hayop na sinasamba sa indus ay ang Toro.

-ang pinakatanging diyos ay isang babae na pinagmumulan ng lahat ng bagay na tumutubo.

Sistemang Panlipunan

· ang mga nakatira sa mataas na moog ay ang mga naghaharing uri.

- ang mga magsasaka ang gumagawa sa dike at kanal para sa irigasyon ng mga pananim.

Sistema ng Pagsusulat

-unang gumamit ng sistema ng pagsulat ng Indus.

-ang mga ebidensya na pagsulat ay mga selyo na may Pictogram upang kilalanin ang mga paninda. Natuklasan ito sa Mesopotamia.

Paglaho ng Kabihasnan

-ang mga Aryan na tumawid sa mga lagusan sa kabundukan ng Hindu Kush bago makarating sa lambak-iog ng Indus.

Kabihasnang Shang

-makikita sa China ang lambak-ilog ng Huang Ho.

-Ang Huang Ho ay nagdadala ng loess o dilaw na lupa. Dahil sa madilaw na kulay ng tubig,tinawag itong Huang Ho o Yellow River.

-sa pagitan ng mga buwan Huyo at Oktubre dumaating naman ang hanging monsoon na may ulan.

-Ngunit minsan, ang mataas na pagbaha ng Huang Ho ay maaari ding sumira sa maraming ari-arian at pumatay sa maraming tao.

Mga Pamayanang Neolitiko Bago ang Shang

-noong 1920, hinati ng mga iskolar sa dalawang panahon- ang kalinangang Yangshao at ang Lungshan.

-Yangshao(3000 B.C.E - 1500 B.C.E)- natatakpan ng luwad and pader at may bubungang pawid o kugon.

-nagsimula na ring gumawa ng tapayan nainit sa loob ng pugon. Ang tapayan ay kulay pula at itim, at may disenyong geometrical.

-Lungshan o Longshan(2500 B.C.E - 2000 B.C.E)- ang pangalawang neolitiko sa Huang Ho bago ang kabihasnang Shang

-mas malawak ang saklaw na teritoryo ng pamayanang Lungshan kaysa Yangshao.

-ilang pamayanan ay nagtatanim ng millet habang iba naman ay palay ang itinatanim.

-mas umunlad ang teknolohiya ng paggawa ng tapayan dahil sa pagkaimbento ng potter's wheel.

-ang Lungshan ang naging transisyon tungo sa kabihasnang Shang.

-may nauna raw na dinastiya sa Shang. Ito ang Xia o Hsia na itinatag ni Yu at nagtagal ng apat at kalahating siglo. Kung totoo ngang dinastiya ang Xia ay hindi mapatunayan dahil sa kawalan ng ebidensyang arkeolohikal.

Sistemang Pampulitika

-may pitong lungsod ng Shang ang nahukay na ng mga arkeologo. Ang pinakasikat sa pito ay ang Anyang.

-may maayos na paglalatag ang mga kabahayan at istraktura ng Shang.

-nakita ang malalaking libingan ng mga hari at mataas na opisyal ng Shang.

-ang pinakaimportanteng nahukay sa mga sementeryo ng Shang ay ang iba't ibang buto na ginamit sa mga ritwal. Ang mga butong ito ay tinawag na Oracle Bones o butong orakulo.

-ang mga pinuno ng Shang ay mga paring-hari na namumuno gumagamit ng mga sandatang bronse at sasakyang chariot.

-isa sa mga kilalang hari ay si Wu Ding. ang kanyang asawa na si Fu Hao ay magaling din na pinunong militar.

Sistemang Panrelihiyon

-si Shang Di ang diyos na lumikha at hari ng langit.

-ang mga nahukay na butong pang-orakulo ay ginamit ng Shang para sa pakikipag-usap sa kanilang mga ninuno.

Sistemang Panlipunan

-ang Chariot ay sasakyang hinihila ng kabayo na ginagamit sa labanan. may 2 o 4 na gulong.

Sistema ng Pagsulat

-ang mga simbolo na ginamit sa mga butong pang-orakulo ay ang karakter ng pagsusulat na tsino.

-ang mga karakter na ito ay sumisimbolo a bagay,ideya, o tunog na maaaring isulat na patayo.

-ang pagsusulat ay naging importanteng bahagi ng kulturang tsino at iniangat pa na sa isang sining na pagsulat na tinatawag na Calligraphy. Ito ay nagsilbing tagapag-isa sa mga tsino.

-ang mga artisano ay anging bihasa sa paghugis ng mga moldeng wax.

-gumagawa rin ito ng mga seda para sa mga aristokrata at magagandang porselana mula sa kaolin

Sadyang makasaysayan ang Asya na pinanggalingan ng iba't-ibang mga modernong kabihasnan sa buong mundo. Ating ipreserba ang mga bagay na nagbibigay alaala sa mahahalagang pangyayari sa ating kontinente.

Kabihasnan sa Sinaunang Amerika

ANG SIBILISASYON NG MAYA: Ang kabihasnang Maya ay namuhay noong 2000 BCE. Sa pagdaan ng mga taon, sila ay naging mga matagumpay na magsasaka at gumawa ng mga dakilang lungsod mula sa mga bato na may kahanga-hangang istilo.

Karamihan sa mga Maya ay mga magsasaka na naninirahan sa mga kubo sa mga kabundukan at nagpupunta lamang sa mga lungsod kapag namimili at may pagdiriwang na panrelihiyon.

Ang kabihasnang Maya ay isang sibilisasyong Mesoamerikano, na kilala dahil sa nag-iisang nalalamang nasusulat na wika sa pre-Kolumbyanong Mga Amerika, pati na ang kanyang sining,arkitektura, at mga sistemang matematiko at astronomiko. Unang nalunsad noong panahong Pre-Klasiko (sirka 2000 BK hanggang 250 AD), ayon sa kronolohiyang Mesoamerikano, maraming mga lungsod na Maya ang umabot sa kanilang pinakamataas na katayuan ng pag-unlad noong panahon ng Klasikong panahon (bandang 250 AD hanggang 900 AD), at nagpatuloy hanggang sa panahong Matapos ang Klasiko hanggang sa pagdating ng mga Kastila sa Yucatán. Sa sukdulan nito, ito ang pinakamasinsing populasyon at mga lipunang may kasiglahan ang kultura sa buong mundo.
Namuhay ang mga taong nagsasalita ng Wikang Maya sa Guwatemala at Timog Mehiko sa loob ng may 3,000 mga taon. Dating mga mangangalap ng pagkain, mga maninila, at mga mangingisda ang mga Maya, bago naipakilala sa kanila ang pagsasaka ng kapit-bahay na mga tribo (hindi nalalaman ng mga arkeologo kung kailan talaga naganap ang pagpapakilala sa pagbubukid). Naniniwala silang si Yum Kaax (literal na "panginoon ng mga kagubatan"), ang diyos ng mais. Umunlad ang mga Maya bilang mga magsasaka.
Kaugnay ng wika, nakalikha ang mga Maya ng isang sistema ng hiroglipikong pagsusulat. Lumikha sila ng kalendaryo. Kaugnay ng mga kasangkapan, naging tagagawa sila ng mga pasong gawa sa putik. Nagtayo sila ng mabusising mga libingan, mga templo, at mga kahang yari sa bato.

Ang Sibilisasyong Maya - isang Meso-American civilization - sila lang ay may organisadong written language sa buong Pre-Columbian America at sila ay may sariling numerical system - maraming kaalaman sa larangan ng:
   - astronomiya
   - matematika Ang sibilisasyong Mayan ay nahahati sa tatlong panahon: 1) Preclassic- 1800 B.C. - simula ng pagpapatayo ng stepped pyramids - pottery at fired clay figurines 2) Classic (c. 250-900) - umusbong ang konseptong urbanismo - lungsod-estado - Cancuen- isang malaking lungsod sa sibilisasyong Maya kung saan makikita ang mga malalaki at magagandang palasyo at pyramid Ang Maya collapse: - 8th- 9th century - dahilan:
   - overpopulation
   - peasant revolt
   - foreign invasion
   - epidemic disease
   - climate change 3) Postclassic
   - Yucatan- lungsod
        - Mayapan- lungsod-estado
              - sinasabing dito nakuha ang pangalan nila na "Maya"
- Popol Vuh- Mayan mythology
          - natagpuan sa kaharian ng Quiche Iba pang importanteng dapat malaman tungkol sa sibilisasyong Mayan:
1. Ang bawat Mayan ay may apat na pangalan: una ang kanyang palayaw na ginagamit lamang pag siya ay nasa bahay, pangalawa ang kanyang "pampublikong" pangalan- yun ang tinatawag sa kanya ng mga taong hindi niya kapamilya, pangatlo at pang-apat- mga pangalang galing sa pamilya ng kanyang nanay at kanyang tatay. Ito ay upang masigurado na hindi magkamag-anak ang kanyang mga magulang.
2. Ang interpretasyon ng kagandahang pisikal para sa mga Mayan ay pagkakaroon ng: flattened skull, malaking ilong, at pagiging duling. Kaya nagsusuot sila ng clay noses para magmukhang malaki ilong nila. 3. Ang kanilang paraan ng pagsakripisyo ay ang pag-aalay ng dugo sa kanilang mga Diyos. Karaniwang parte ng katawan na kinukuhaan ng dugo ay ang tenga, labi at dila. At pag mataas ang iyong antas sa lipunan, inaasahan na marami kang mai-aalay na dugo.
4. Isa pang inaalay ng mga Mayan ay human heart. Nacon ang tawag sa taga-tanggal ng human heart at Chacs yung tawag sa taga-hawak ng human heart. Mga importanteng bagay: (mga definitions) Paraan ng pagkasal ng mga Mayan: Arranged marriage - Atanzahob- matchmaker para sa arranged marriage - Ah kin- pari - Cancun- "Lugar ng mga Ahas" - Pok-a-tok- isang ball game na parang soccer - Huilich Uinic- pinuno - Batab- tumutulong sa pinuno. nagsisilbi ring "judge" at tax collector ng taong bayan - Cosmos: heaven, earth, underworld - Diving God- supreme God - Warfare- para sa Mayans, ito ay isang ritwal. Bago makipag-digmaan, kumakanta at sumasayaw ang mga Mayan para sa kanilang mga Diyos. Matatapang ang mga Mayan at naniniwala sila na mas mabuti pang mamatay sila kaysa matalo ng kanilang kaaway - Slash and burn- ginagamit nila para sa kanilang agrikultura
- ANG SIBILISASYON NG AZTEC:

Ang Aztec ang pinakamarahas na kabihasnan dahil sila ay nag-aalay ng buhay na tao para sa kanilang Diyos.

Ang kabihasnang Aztec ay umusbong sa Valley of Mexico.
Tenochtitlah - lungsod-capital; "an island in a lake"
Obsidian - batong galing sa bulkan
Chinampas- floating garden
Huey Hatoanni - Great Speaker; Ruler

Hernando Cortez - sumakop sa kabihasnang Aztec

Ang mga Aztec ay mga nomadikong tribu na nagmula sa tuyong lupain ng hilaga at unti- unting tumungo patimog sa Valley of Mexico sa pagsapit ng ika-12 siglo C.E.

· Ang salitang Aztec ay nangangahulugang “isang nagmula sa Aztlan,” isang mitikong lugar sa hilagang Mexico.Ang ekonomiya ng Aztec ay nakabatay sa pagtatanim. Ang lupa sa paligid ng mga lawa ay mataba subalit hindi lubos na malawak para sa buong populasyon.

Ang mga Aztec, Aztek, o Astek at Asteka sa pagsasalin, ay mga tao na Katutubong Amerikano na nanirahan sa Mehiko. Ang Imperyong Aztec, Imperyong Astek, o Imperyong Asteka ay tumagal mula ika-14 hanggang ika-16 na daangtaon. Tinawag nila ang kanilang sarili bilang Mehikano o Nahua. Ilang bahagi ng kalinangang Astek ang gumamit ng mga sakripisyong tao at ang paniniwala sa mga nilalang na mitikal. Ang mga Astek ay may lubhang tumpak na kalendaryong binubuo ng 365 mga araw. Mayroon din silang isang kalendaryong pangrelihiyon na binubuo ng 260 mga araw.
- ANG SIBILISASYON NG INCA:

ang inca ang isa sa mga may sinaunang kabihasnan sa latin amerika. matatagpuan ang kanilang imperyo sa timog na bahagi ng bundok ng andes sa pinakahilagang hangganan sa ecuador. naging kabisera nito ang cusco na sa kasalukuyan ay ang bansang peru.

itinuturing na huaca o banal ng mga inca ang maraming bagay at lugar. kabilang dito ay ang mga mummies of the dead at ang mga bagay na may kaugnay dito: mga templo, banal at makasaysayang lugar, mga bukal, bato at mga kabundukan. bawat tahanan ng mga inca ay may pinaglaanang lugar na para lamang sa mga bagay na maituturing nilang huaca sa kanilang pamilya. Ang paghahandog at pagaalay ng sakripisyo na may dasal ay isang malaking bahagi ng seremonyang panrelihiyon ng mga inca.

KABIHASNAN SA AFRICA AT MGA PULO SA PACIFIC

Mahalaga ang papel ng heograpiya kung bakit ang Africa ay huling pinasok at huling nahati-hati ng mga Kanlurang bansa. Tinawag ito ng mga Kanuranin na “dark continent” dahil hindi nila ito nagalugad kaagad.

Ang pinakamainit at pinakamaulang bahagi ng Africa ay yaong malapit sa equator . Matatagpuan dito ang rainforest o isang uri ng kagubatan kung saan sagana ang ulan at ang mga puno ay malalaki, matataas, at may mayayabong na dahon. Sa hangganan ng rainforest ay ang savanna, isang bukas at malawak na grassland o damuhan na may puno. Sa grassland sa hilaga ng equator matatagpuan ang rehiyon ng Sudan. Sa bandang hilaga naman ng rehiyon ng Sudan makikita ang Sahara, ang pinakamalaki at pinakamalawak na disyerto sa buong daigdig. Ang Sahara na malaki pa sa Europe ay hindi natitirhan maliban sa mga oasis nito. Ang oasis ay lugar sa disyerto kung saan may matabang lupa at tubig na kayang bumuhay ng halaman at hayop. Tanging sa oasis lamang may mga maliit na pamayanan sa Sahara.

Ang mga mangangalakal mula sa Carthage ay pumunta sa Sahara upang mamili ng mga hayop tulad ng unggoy, leon, elepante, at mga mamahaling hiyas. Iba’t-ibang grupo ng mga tao ang nagtayo ng mga pamayanan sa mga lugar na dinaraanan ng kalakalan.

Ang Islam ay ipinalaganap ng mga Berber, mga mangangalakal sa Hilagang Africa. Pumupunta sila sa Kanlurang Africa upang bumili ng ginto kapalit ng mga aklat, tanso, espada, seda, kaldero, at iba pa.

Ang Kanlurang Africa ay naging tahanan din ng mga unang kabihasnan. Dito umusbong ang imperyo ng Ghana, Mali, at Songhai.

Ang kaharian ng Axum ay sentro ng kalakalan noong 50 C.E. Malawak ang pakikipagkalakalan nito at sa katunayan, ito ay may pormal na kasunduan ng kalakalan sa mga Greek.

Isang resulta ng malawakang kalakalan ng Axum ay ang pagtanggap nito ng Kristyanismo. Naging opisyal na relihiyon ng kaharian ang Kristyanismo noong 395 C.E.

Ang Ghana ang unang estadong naitatag sa Kanlurang Africa. Sumisimbolo ang isang malakas na estado sa rehiyong ito dulot ng lokasyon nito sa timog na dulo ng kalakalang Trans-Sahar. Nagkaroon sa Ghana ng malaking pamilihan ng iba’t-ibang produkto tulad ng ivory, ostrich, feather, ebony, at ginto.

**Ang Mali ang tagapagmana ng Ghana. Nagsimula ang Mali sa estado ng Kangaba, isa sa mahalagang outpost ng Imperyong Ghana.**

Katulad ng Ghana, ang imperyong Mali ay yumaman sa pamamagitan ng kalakalan.

Simula pa noong unang ikawalong siglo ang Songhai ay nakikipagkalakalan na sa mga Berber na taon-taon ay dumarating sa mga ruta ng kalakalan sa Niger River.

Sa pamamagitan ng Gao at ng Timbuktu, nakipagkalakalan ang Songhai sa Algeria. Dahil dito, nakapagtatag ng ugnayan ang Songhai sa iba pang bahagi ng Imperyong Islam.

Magkaugnay ang sinaunang kasaysayan at kultura ng mga pulo ng Pacific at Timog Silangang Asya. Ito ay dahil ang nandayuhan at nanahanan. Sa dalawang rehiyong ito ay mga Austronesian. Ang Austronesian ay tumutukoy sa nga taong nasasalita ng wikang nabibilang sa Austronesian o Malayo-Polynesian. Ito ang pinakamalaking pamilya ng wika sa daigdig.

KABIHASNAN SA AFRICA AT MGA PULO SA PACIFIC

Mahalaga ang papel ng heograpiya kung bakit ang Africa ay huling pinasok at huling nahati-hati ng mga Kanlurang bansa. Tinawag ito ng mga Kanuranin na “dark continent” dahil hindi nila ito nagalugad kaagad.

Ang pinakamainit at pinakamaulang bahagi ng Africa ay yaong malapit sa equator . Matatagpuan dito ang rainforest o isang uri ng kagubatan kung saan sagana ang ulan at ang mga puno ay malalaki, matataas, at may mayayabong na dahon. Sa hangganan ng rainforest ay ang savanna, isang bukas at malawak na grassland o damuhan na may puno. Sa grassland sa hilaga ng equator matatagpuan ang rehiyon ng Sudan. Sa bandang hilaga naman ng rehiyon ng Sudan makikita ang Sahara, ang pinakamalaki at pinakamalawak na disyerto sa buong daigdig. Ang Sahara na malaki pa sa Europe ay hindi natitirhan maliban sa mga oasis nito. Ang oasis ay lugar sa disyerto kung saan may matabang lupa at tubig na kayang bumuhay ng halaman at hayop. Tanging sa oasis lamang may mga maliit na pamayanan sa Sahara.

Ang mga mangangalakal mula sa Carthage ay pumunta sa Sahara upang mamili ng mga hayop tulad ng unggoy, leon, elepante, at mga mamahaling hiyas. Iba’t-ibang grupo ng mga tao ang nagtayo ng mga pamayanan sa mga lugar na dinaraanan ng kalakalan.

Ang Islam ay ipinalaganap ng mga Berber, mga mangangalakal sa Hilagang Africa. Pumupunta sila sa Kanlurang Africa upang bumili ng ginto kapalit ng mga aklat, tanso, espada, seda, kaldero, at iba pa.

Ang Kanlurang Africa ay naging tahanan din ng mga unang kabihasnan. Dito umusbong ang imperyo ng Ghana, Mali, at Songhai.

Ang kaharian ng Axum ay sentro ng kalakalan noong 50 C.E. Malawak ang pakikipagkalakalan nito at sa katunayan, ito ay may pormal na kasunduan ng kalakalan sa mga Greek.

Isang resulta ng malawakang kalakalan ng Axum ay ang pagtanggap nito ng Kristyanismo. Naging opisyal na relihiyon ng kaharian ang Kristyanismo noong 395 C.E.

Ang Ghana ang unang estadong naitatag sa Kanlurang Africa. Sumisimbolo ang isang malakas na estado sa rehiyong ito dulot ng lokasyon nito sa timog na dulo ng kalakalang Trans-Sahar. Nagkaroon sa Ghana ng malaking pamilihan ng iba’t-ibang produkto tulad ng ivory, ostrich, feather, ebony, at ginto.

**Ang Mali ang tagapagmana ng Ghana. Nagsimula ang Mali sa estado ng Kangaba, isa sa mahalagang outpost ng Imperyong Ghana.**

Katulad ng Ghana, ang imperyong Mali ay yumaman sa pamamagitan ng kalakalan.

Simula pa noong unang ikawalong siglo ang Songhai ay nakikipagkalakalan na sa mga Berber na taon-taon ay dumarating sa mga ruta ng kalakalan sa Niger River.

Sa pamamagitan ng Gao at ng Timbuktu, nakipagkalakalan ang Songhai sa Algeria. Dahil dito, nakapagtatag ng ugnayan ang Songhai sa iba pang bahagi ng Imperyong Islam.

Magkaugnay ang sinaunang kasaysayan at kultura ng mga pulo ng Pacific at Timog Silangang Asya. Ito ay dahil ang nandayuhan at nanahanan. Sa dalawang rehiyong ito ay mga Austronesian. Ang Austronesian ay tumutukoy sa nga taong nasasalita ng wikang nabibilang sa Austronesian o Malayo-Polynesian. Ito ang pinakamalaking pamilya ng wika sa daigdig.

Ang mga pulo sa Pacific o Pacific Island ay nahahati sa tatlong malalaking pangkat- ang Polynesia, Micronesia, at Mealnisia. Ang mga katawagang ito ay iginawad ng mga Kanluranin matapos nilang makita ang kaayusan ng mga pulo at ang anyo ng mga katutubo nito.

v POLYNESIA

Ang Polynesia ay matatagpuan sa gitna at timog na bahagi ng Pacific Ocean na nasa Silangan ng Melanesia. Ang Polynesia ay higit na malaki kaysa pinagsamang lupain ng Melanesia at Micronesia.

Ang Polynesia ay binubuo ng New Zealand, Easter Island, Hawaii, Tuvalu, Wallis and Futuna, Tonga, Tokelau, Samoa, American Samoa, Niue, Cook Island, French Polynesia, Austral Islands, Society Islands, Tuamotu, Marquesas, at Pitcairn.

v MICRONESIA

Ang mga maliliit na pulo at attol ng Micronesia ay matatagpuan sa hilaga ng Melanesia at Silangang Asya. Ang Micronesia ay binubuo ng Caroline Islands, Marianas Islands, Marshall Islands, Gilbert Island (ngayon ay Kiribati), at Nauru.

v MELANESIA

Ang Melanesia ay matatagpuan sa hilaga at silangana bayabay-dagat ng Australia. Ito ay kasalukuyang binubuo ng New Guinea, Bismarck Archipelago, Papua New Guinea, Solomon Islands, Vanuatu (dating New Hebrides), New Caledonia, at Fiji Islands.

Ang mga sinaunang pamayanan dito ay maaaring nasa bayabaying-dagat o sa dakong loob pa. Pinamumunuan ito ng mga mandirigma.

Sabado, Hulyo 26, 2014

ANG MGA SINAUNANG KABIHANAN

Kabihasnang Mesopotamia

SUMERIANS

AKKADIANS

BABYLONIANS

ASSYRIANS

CHALDEANS

Sinaunang Ehipto

Ang mga piramide o tagilo ang pinakakilalang simbolo ng kabihasnan ng lumang Ehipto.

PANAHON NEOLITIKO

ASWAN DAM Ay naitayo upang makapagbigay ng elektrisidad at masisisayos ang suplay ng tubig. Ang taunang pag-apaw nito ay nagsilbing daan upang makapagtanim ang mga magsasaka sa lambak. Ito ang nagsilbing susi sa pag-unlad ng Kabihasnang Egypt.

SINAUNANG KASAYSAYAN

KABIHANAN SA INDIA

Mga Layunin

1. Malaman kung paano umunlad ang unang kabihasnang Indus sa Asya;

2.Bakit Bumagsak ang mga matatandang lugar sa India?

3. Malaman kung bakit mahalaga ang Indus River sa sinaunang kabihasnang umusbong sa India;

4. Malaman ang sistemang caste sa India.

Timog Asya Map

Ang Timog Asya ay isang malawak na tangway na hugis tatsulok. Sa sinaunang panahon, ang Timog Asya ay tumutukoy sa subkontinente ng India.

Sa ngayon, binubuo ito ng maraming bansa, kabilang ang

· India

· Bangladesh

· Afghanistan

· Bhutan

· Sri Lanka

· Nepal at

· Maldives

· Pakistan

Ang rehiyong ito ay kakaiba sa aspetong heograpikal at kultural kung ihahambing sa ibang panig ng Asya. Dahil dito, madalas ding tawagin ang lugar na ito bilang subkontinente ng India. Kahit pa ang rehiyong ito ay nahihiwalay sa Silangang Asya dahil sa Himalayas.

Heograpiya ng India

Mga labi ng Mohenjo-Daro

Mga labi ng Harappa

Indus River – sa baybayin na ito umusbong ang kabihasnan sa India.

Ang tubig ng ilog dito ay nagmumula sa malayelong kabundukan ng Himalayas sa katimugang Tibet. Ito ay may habang 1000 milya na bumabagtas sa Kashmir patungong kapatagan ng Pakistan.

Katulad sa Mesopotamia, ang pagkakaroon ng matabang lupa ay nagging mahalaga sa pagsisimula ng mga lipunan at estado sa sinaunang India. Sa pagitan ng Hunyo at Setyembre bawat taon, ang pag-apaw ng ilog ay nagdudulot ng pataba sa lupa at nagbibigay-daan upang malinang ang lupain.

Pari – ang mga pangunahing namumuno sa lipunan at nagsisilbing tagapamagitan sa tao at kanilang mga diyos.

Sa kasalukuyan, ang India ay isa lamang sa mga bansa sa Timog Asya. Subalit kung susuriin, ang buong tangway ay tahanan at pinag-usbungan ng sinaunang kabihasnang namumukod-tangi sa iba.

Ang Kabihasnang Harappa (2700 B.C.E – 1500 B.C.E.)

Ang kabihasnan ng Harappa ay hango sa matandang lungsodng Harappa na natuklasan sa Lambak Indus at tinatayangumusbong noong 2700 B.C.E.

ASWAN DAM

Ay naitayo upang makapagbigay ng elektrisidad at masisisayos ang suplay ng tubig. Ang taunang pag-apaw nito ay nagsilbing daan upang makapagtanim ang mga magsasaka sa lambak. Ito ang nagsilbing susi sa pag-unlad ng Kabihasnang Egypt.

**3. Malaman kung bakit mahalaga ang Indus River sa sinaunang kabihasnang umusbong sa India;**

**4. Malaman ang sistemang caste sa India.**

**Ang Timog Asya ay isang malawak na tangway na hugis tatsulok. Sa sinaunang panahon, ang Timog Asya ay tumutukoy sa subkontinente ng India.**

Indus River – sa baybayin na ito umusbong ang kabihasnan sa
India.

Pari – ang mga pangunahing namumuno sa lipunan at
nagsisilbing tagapamagitan sa tao at kanilang mga diyos.

**Ang kabihasnan ng Harappa ay hango sa matandang lungsodng Harappa na natuklasan sa Lambak Indus at tinatayangumusbong noong 2700 B.C.E.**